Shayxontohur yodgorlik majmuasi Toshkentning eng qadimiy va ehtimol eng qiziqarli tarixiy ansamblidir. U shaharning ishbilarmon qismida, poytaxtimizning eng go‘zal ko‘chalaridan biri – Navoiy shoh ko‘chasidan uncha uzoq bo‘lmagan joyda joylashgan. Yodgorlik majmuasi uchta binodan iborat: Shayx Xovandi Tohur maqbarasi (XV-XIX asrlar), Qaldirg‘och-bey maqbarasi (XV asr) va masjid.
Shayxontohur maqbarasi XIV asrning ikkinchi yarmida buyuk sarkarda Amir Temur farmoni bilan eng donishmand so‘fiy darveshi, ma’rifatparvar va Quraysh qabilasining avlodi – Shayx Xovandi Tohur sharafiga qad rostlagan. Maqbara kamtarona ko‘rinishga ega bo‘lib, bu ko‘p asrlar ilgari yashab o‘tgan, hashamat va ulug‘vorlikni inkor etgan, zohidona hayot tarzini afzal ko‘rgan Shayx Xovandi Tohurning e’tiqodlariga mos keladi. Maqbara odatiy shaklga ega boʻlib, old tomonining tepasida kichik koʻk mayolika mozaikasi bilan toʻldirilgan. Binoni qurish uchun oddiy gʻishtdan foydalanilgan. Binoning ichi ikki qismga boʻlingan boʻlib - birinchisida soʻfiyning oʻzi, ikkinchisida uning xotini va oʻgʻlining qabri joylashgan.
Shayxontohur maqbarasidan bir necha oʻnlab metr narida pishiq gʻishtdan qurilgan bino qad koʻtargan boʻlib, u mutlaqo noanʼanaviy toʻrt nishabli gumbazlidir. Bu XVIII asrdagi Qaldirgʻoch laqabli Toshkent hukmdori To‘labiyning qabridir. U qozoq urugʻidan boʻlib, soʻfiy Shayxontohur taʼlimotiga ham amal qilgan.
Bu ikki binodan bir oz narida Shayxontohur majmuasining saqlanib qolgan uchinchi va oxirgi binosi – Yunusxon maqbarasi joylashgan. U Chingizxon avlodi bo‘lib, uning maqbarasi XV asr oxirida o‘g‘illari tomonidan qurdirilgan. Bu butun majmuaning eng dabdabali binosi hisoblanadi. Fasadlar arab yozuvi va an’anaviy bezaklar bilan bezatilgan, eshik ham oʻzining ajoyib bezaklari bilan ajralib turadi.
Shayxontohur ansambli haqli ravishda Toshkentning chinakam ziyoratgohi bo‘lib, nafaqat mamlakatimiz va xorijdan sayyohlar va ziyoratchilarni, balki bu yerda ilhom oladigan ijodkorlarni ham o‘ziga tortadi.