Ichan Qal’a tarixiy Xiva shahrining ichidagi shahar boʻlib, uning atrofi dushmanlardan himoyalanish uchun xizmat qilgan mustahkam devorlar bilan oʻralgan. Ichan Qal’a “ichki qal’a” degan ma’noni anglatadi. Asrlar davomida qurilgan istehkom va saroylar, masjid va madrasalar, maqbara va minoralar, karvonsaroy va hammomlar Ichan Qal’ani o‘ziga xos shahar-yodgorlikka aylantirdi. U Markaziy Osiyoda birinchi bo‘lib YuNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga to‘liq kiritilgan. Bugungi kunda Ichan Qal’a ochiq osmon ostidagi muzey sifatida mashhur.
Ichan Qal’a devorlarining balandligi 8-10 metr, kengligi 5-6 metr, uzunligi esa tashqi perimetri bo‘ylab 2250 metrni tashkil qiladi. Shaharni oʻrab turgan devorning dunyoning toʻrt tomoniga qaragan toʻrtta darvozasi bor.
Ota darvoza - shaharning gʻarbiy qismida joylashgan boʻlib Ichan Qalʻaning asosiy darvozasi hisoblanadi. Ularning chap tomonida eski Koʻhna Ark qal’asi, o‘ng tomonida Muhammad Aminxon madrasasi joylashgan.
Polvon darvozasi Amudaryoga va undan sharq tomonga yo‘nalgan. Darvozalar tosh yoʻlak sifatida qurilgan va savdo doʻkonlari sifatida ishlatilgan. Ular 1835-yilda Olloqulixon davrida qurilgan.
Janub darvozasi Tosh darvoza deb ataladi. Ular 1830-1840-yillarda Olloqulixon davrida qurilgan. Inshoot ikkita gumbazli va markaziy oʻq boʻylab oʻtish joyi boʻlgan olti kamerali konstruksiyaga asoslangan.
“Bog‘ darvozasi” ma’nosini anglatuvchi Bog‘cha darvozasi shimol tomonda joylashgan bo‘lib, Urganchga olib boradi. Undan uncha uzoq boʻlmagan joyda gul va mevalar oʻsadigan bogʻ boʻlgan. Darvozaning balandligi 8,5 metrni tashkil qiladi.
Ichan Qal’ada 60 ga yaqin tarixiy inshootlar saqlanib qolgan. Eng koʻzga koʻringanlari — Koʻhna Ark qalʼa majmuasi, Kalta Minor minorasi, Juma masjidi, Muhammad Aminxon madrasasi, Tosh Hovli saroyi, Olloqulixon madrasasi va albatta Xiva ramzi boʻlgan – Islom Xoʻja minorasi.
Ichki shahar hududida bugungi kunda nafaqat koʻplab me’moriy yodgorliklar, balki mehmonxonalar, restoranlar va turar-joy binolari ham mavjud.
42 
