Menejment tashkilotlarni boshqarish fani va amaliyoti sifatida oʻnlab yillar davomida rivojlanib, turli xil modellar va yondashuvlarning paydo boʻlishiga olib keldi. Menejment modellari - bu milliy sharoitlarga yoki muayyan vazifalarga moslashtirilgan tashkilot va boshqaruv usullari haqidagi gʻoyalarning nazariy tizimlaridir. Har bir model menejmentning oʻziga xos koʻrinishini taqdim etadi va tashkilotning oʻziga xos xususiyatlariga, uning maqsadlariga va tashqi muhitga qarab qoʻllanilishi mumkin.
Menejmentning asosiy modellari:
* Amerika modeli: individualizm, raqobat, tez martaba oʻsishi va individual javobgarlikka qaratilgan.
* Yapon modeli: jamoaviy qaror qabul qilish, jamoaviy mas’uliyat, jamoaviy ish, xodimlarning sifati va sodiqligiga e’tibor berish bilan tavsiflanadi.
* Evropa modeli: menejmentga individual yondashuvni rivojlangan xodimlarni ijtimoiy himoya qilish tizimi bilan birlashtiradi, biznes va xodimlar manfaatlarini muvozanatlashtiradi.
Klassik menejment maktablari (tarixiy modellar):
* Ilmiy boshqaruv maktabi: ilmiy tahlil va ish oqimlarini standartlashtirish orqali mehnat unumdorligini oshirishga e’tibor.
* Ma’muriy (klassik) maktab: boshqaruvning umumiy tamoyillari va rahbarlarning funktsional majburiyatlarini ishlab chiqish.
* Inson munosabatlari maktabi: ishchilarning guruh dinamikasi, motivatsiyasi va qoniqishini oʻrganish.
* Miqdoriy maktab: boshqaruv muammolarini hal qilish uchun matematik modellar, statistika va tizim tahlilini qoʻllash.
Zamonaviy menejment modellari:
* Strategik menejment: uzoq muddatli rejalashtirish, raqobatdosh ustunliklarga erishish va tashkilotning uzoq muddatli rivojlanishiga e’tibor qaratish.
* Agile-menejmenti: loyihani boshqarishda moslashuvchanlik, koʻnikuvchanlik, oʻzini oʻzi tashkil etish va bosqichma-bosqich yondashuvni amalga oshiradi.
* Jarayon va vaziyatli yondashuvlar: boshqaruvni doimiy jarayon yoki muayyan vaziyatga mos keladigan oʻzaro bogʻliq funksiyalar toʻplami sifatida koʻrib chiqadi.
Menejment modellarining har biri oʻzining afzalliklari va kamchiliklariga ega va yondashuvni tanlash tashkilotning oʻziga xos shartlari va maqsadlariga bogʻliq. Zamonaviy sharoitda muvaffaqiyatli boshqaruv turli xil modellarni birlashtirishni talab qiladi, bu esa optimal natijalarga erishish va atrof-muhitdagi oʻzgarishlarga moslashish imkonini beradi. Ushbu modellarni tushunish menejerlarga yaxshiroq qarorlar qabul qilishga va ish jarayonlarini samarali tashkil etishga yordam beradi.
42 
