Asrlar davomida odamlar buloqlarga alohida hurmat bilan qaraganlar. Buloqlar azaldan tabarruk maskan, hayot va poklik manbayi hisoblangan. Koʻpgina madaniyatlar va dinlarda suv yangilanish va poklanishni anglatadi. Markaziy Osiyodagi eng qadrlanadigan buloqlardan biri Kumushkondagi xalifa Hazrat Ali bulogʻi mintaqa aholisi va ziyoratchilar uchun muhim ma’naviy-madaniy markazga aylangan.
Afsonaga koʻra, Kumushkondagi buloq moʻ’jiza bilan yaratilgan. Odamlar qurg‘oqchilik va tashnalikdan aziyat chekkanlarida Hazrat Ali qilichi yoki tayog‘i bilan toshga urgan va yerdan musaffo suv bulogʻi otilib chiqqan. O‘shandan beri buloq qurimagan, odamlarga hayot bag‘ishlab, iymon-e’tiqodini mustahkamlashda davom etmoqda.
Kumushkon togʻli landshaftlar orasida joylashgan goʻzal joydir. Hazrat Ali bulogʻi nafaqat tabiiy maskan, balki ma’naviyat maskaniga ham aylandi. Mahalliy aholi va ziyoratchilar buloq suvini shifo deb bilishadi. Undan chanqoqni qondirish, kasalliklarni davolash va kuch-quvvatni mustahkamlash uchun foydalaniladi. Koʻp hikoyalar suvning moʻ’jizaviy xususiyatlariga boʻlgan ishonchni tasdiqlaydi. Odamlar bu suvga yuvingandan yoki uni ichgandan soʻng, ular yengillik, xotirjamlik va kuch-quvvatga toʻlganini his qilishlarini aytishadi. Buloq yonida ko‘p asrlik chinor bor. Buloqdan suv toshloq yoʻldan pastga oqib, atrofdagi yerlarni oziqlantiradigan kichik oqimlarni hosil qiladi. Buloq sharofati bilan Kumushkon hayoti hamisha iymon va ma’naviyat bilan bog‘langan.
Vaqt o‘tishi bilan muqaddas buloq yonida masjid barpo etildi hamda ziyoratchilarning ibodat va ziyorat joyiga aylandi. U oddiy, ammo salobatli koʻrinishga ega. O‘rta Osiyo an’anaviy me’morchiligi ruhida qurilgan bu yerda namozxona va tahorat uchun joy mavjud. Masjid gumbazlari zangori koshinlar bilan bezatilgan.
Masjid yaqinida har doim buloq suvining ovozi eshitilishi alohida ahamiyat kasb etadi. Bu tinchlik va ruhiy hamjihatlik muhitini yaratadi.
42 
